Jadwiga Dąbrowska (1931-2015)

Pan Dariusz Pacak nadesłał tekst o założycielce paryskiego Stowarzyszenia Przyjaciół C. K. Norwida i "TECZKI", dr Jadwidze Dąbrowskiej, zmarłej w marcu b.r. Dobru pamięci polecam.

Dariusz Pacak

     ,,Może niedługo wrócę skąd przyszłam…”

Dr JADWIGA HORTENSJA MARIA DĄBROWSKA

- in memoriam

Polskie literackie środowisko emigracyjne straciło ostatnio następnego ze swych nieocenionych członków. Dr Jadwiga Hortensja Maria Dąbrowska,  założycielka Pisma Kulturalno-Społecznego ,,TECZKA”, dziennikarz niezależny, poetka, opozycjonistka, znana działaczka polonijna, zmarła w Paryżu.

We Francji przebywała od 1981 r. Na powzięcie przez nią decyzji życia poza ojczyzną bezpośrednio wpłynął dekret o wprowadzeniu przez rząd W. Jaruzelskiego stanu wojennego w Polsce.

Jej postawa życiowa była nacechowana wachlarzem wartości zapomnianych współcześnie, a przynajmniej już niepopularnych w ogóle. Niosła w sobie jakby elementy etosu przeszłości: patriotyzm, wiarę, świadomość korzeni narodowych, wierność miejscu i historii swego pochodzenia, pragnienie wolności, najwyższy szacunek dla przodków, umiłowanie bliźniego.

Jadwiga Dąbrowska urodziła się 14 czerwca 1931r. w Poznaniu, jako córka hrabiny Zofii Żółtowskiej z Niechanowa i Stefana Tytusa Dąbrowskiego, herbu Radwan, wybitnego lekarza, fizjologa, biochemika, profesora i rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, członka Parlamentu II R.P. (1922-1935), vice Ministra w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, w Rządzie powołanym przez Ignacego Paderewskiego. Jadwiga była wnuczką Księżnej Marii Jadwigi Żółtowskiej, wywodzącej się z rodziny arystokratycznej Sapiehów, siostry Księcia Kardynała Adama Stefana Sapiehy. Była spowinowacona z największymi rodami magnackimi Radziwiłłów i Czartoryskich.

 

prof. Stefan Dąbrowski

Wybuch II wojny światowej zaskoczył rodzinę Dąbrowskich w miejscowości Puszczykowo, położonej ok.12 km na południe od Poznania gdzie od 1934r., przy ul. Cichej, mieścił się ich dom rodzinny. Z obawy przed zbliżającym się frontem Dąbrowscy wyjechali do rodziny w Niechanowie. W połowie grudnia 1939r. opuścili Wielkopolskę. Rozpoczęła się ich wojenna tułaczka w okupowanej Polsce…

Nic dziwnego więc, iż młoda Jadwiga wzrastała w atmosferze patriotyzmu, jak i walki o wolność i niepodległość.

Jadwiga Dąbrowska jest absolwentką Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie w latach 1951-1955 studiowała Filologię Romańską. W 1970r. uzyskała tytuł Doktora Romanistyki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu.  Pracowała jako adiunkt u prof. Ludwika Zabrockiego w UAM (1965-73), a  następnie  w Instytutach Filologii Romańskiej Uniwersytetu Śląskiego (1973-77) w Katowicach, oraz w latach 1977-81 w Krakowie, w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP).  

W latach 1980-1981 w Krakowie staje się członkiem  Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego NSZZ "Solidarność".

Jesienią 1981r. Dr Dąbrowska podejmuje studia podyplomowe na Sorbonie (Uniwersytet Paryski). W Paryżu zatrzymuje ją jednak i uniemożliwia powrót do ojczyzny ogłoszenie stanu wojennego w Polsce, dnia13 grudnia 1981r …

W pamiętną niedzielę, podanie do opinii publicznej tej wstrząsającej informacji przez Wojciecha Jaruzelskiego zszokowało polską emigrację, jak i ludność w kraju. Nagle obywatele Polscy przebywający poza jej granicami zostali pozbawieni możliwości kontaktu ze swymi rodzinami w Polsce. Zaś Polakom w ojczyźnie, podległym i kontrolowanym przez Rząd W. Jaruzelskiego i Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR) uzależnionych od wpływu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), uniemożliwiono kontakt z całym światem zamykając granice Polski, zamykając bądź militaryzując niemal wszystkie sektory działalności. W okresie kilku następnych  miesięcy nie istniały połączenia telefoniczne z Polską, nie funkcjonowała również poczta, tak jak większość struktur państwowych . Nikt nie wiedział co czynić, do czego prowadzi ten stan…

Jadwiga Dąbrowska bierze udział w protestach, tak jak wielu innych Polaków we Francji, podobnie jak i wspomagający ich francuscy przyjaciele. W zaistniałej sytuacji działa w redakcji ,,Tygodnika Paryskiego”, wydawanego przez polską emigrację polityczną. Pomaga we wszystkim co jest akurat niezbędne dla uzyskania swobód demokratycznych w kraju… Wiele ludzkich istnień, ich rodzin, karier, marzeń dotyczących przyszłości, planów gospodarczych, naukowych, artystycznych zostało zniszczonych. I znów, raz jeszcze konający wówczas Czerwony Niedźwiedź ze wschodu zrodził czarną rozpacz wśród ludzi…

W 1982r. dr Dąbrowska kończy studia podyplomowe i otrzymuje Diplôme D.E.A. na paryskiej Sorbonie. W powstałym kilka lat później wierszu ,,Ojczyzna” autorka dzieli się z czytelnikiem swą nostalgią, tęsknotą, uczuciem miłości do utraconej ojczyzny, a być może nawet w zawartej w końcowej frazie metaforze, i swą obawą dotyczącą tragicznych losów Polski gnębionej przez komunistów*:

‘’Rzuceni na miejsce obce,
Przypominamy wiosną
Linie przyjaznych ulic,        
Sylwetki drzew przydrożnych.
Śnimy o bliskich sercu           
Sosnowych lasach na horyzoncie ,
I złotych zachodach    
Tonących w jeziorze   
Czerwienią słońca;”[…]

*Fragment ze zbioru p.t. ,,Zaułek pełen ptaków”, Paryż 1986.

W latach 1992–94 była członkiem zespołu redakcyjnego miesięcznika „Pol-Echo” w Brukseli. W 1992r. założyła w Paryżu ,,Association Les Amis de Saint Casimir”, stowarzyszenie znane później jako ,,Editions Casimir Le Grand” (pod patronatem Króla Kazimierza III Wielkiego, który doprowadził do rozwoju państwa polskiego, a w tym m.in. kultury, oświaty i sztuki). Funkcję Sekretarza Generalnego stowarzyszenia zaczęła sprawować od 1995r. Następnie w 2003 roku założyła ,,Association Les Amis de C.K. Norwid" "(ku czci imienia poety, dramaturga, malarza, wieszcza narodowego, który większość swojego życia spędził za granicą, zwłaszcza w Paryżu, gdzie zmarł).

Najbardziej znaczącym przykładem jej aktywności na polu dziennikarskim jest kreacja Miesięcznika ,,TECZKA – Magazynu Kulturalno-Społecznego”. Powołała go do życia i zajmowała stanowisko Redaktora Naczelnego pisma (1995-2013). Wydawnictwo to, w porównaniu z innymi z tego samego obszaru tematycznego, było całkowicie autorskim pomysłem, przez to bardzo odróżniającym go od pozostałych. Miesięcznik ,,TECZKA” był jednym z szeroko rozpoznawalnych i ważnych woluminów literackich w świecie uchodźctwa polskiego, na przełomie XX i XXIw.

Od 1995r. zasilała skład Zarządu Association Polonaise des Auteurs, Journalistes et Traducteurs en Europe (Stowarzyszenie Polskich Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie -APAJTE), w Paryżu. Wchodziła również w poczet członków najważniejszego towarzystwa literackiego ustanowionego po II wojnie światowej przez polskich twórców emigracyjnych w tzw. wolnym świecie a mianowicie Związku Polskich Pisarzy na Obczyźnie, w Londynie (powstałego jako reakcja na negatywną odpowiedź Zarządu Głównego P.E.N.-club’u w Sztokholmie w sprawie możliwości ustanowienia polskiej sekcji club’u w Wielkiej Brytanii).

Jako poetka debiutowała wydanym w Paryżu w 1986r. tomikiem p.t. „Zaułek pełen ptaków”. Ponadto  opublikowała następujące zbiory poezji (w tym dwujęzyczne, polsko-francuskie): „Pogranicze/ Confins” (Paris, 1986), „Dwie drogi/Deux chemins” (Paris, 1987), ,,Wiersze nieobecne/Poémes de l’Absence" (Paris, 1988), „Liczenie gwiazd/ Le Compte-Etoiles” (Paris, 1991)  oraz „Zbiory” (wydany przez Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi, 2009).

Zamieszczała artykuły, wywiady i reportaże w prasie polskiej i polonijnej, w periodykach takich jak m.in.: ,,Głos Katolicki" (Paryż), ,,Nasza Rodzina" (Paryż), ,, Akant” (Bydgoszcz), ,,Kamerton" (Rzeszów), ,,Pol-Echo” (Bruksela).

Była wieloletnią uczestniczką Światowego Forum Mediów Polonijnych, żarliwie brała udział we wszelkich panelowych dyskusjach m.in. w Senacie RP, z przedstawicielami polskich redakcji i instytucji kulturalnych we Francji i w Polsce, samorządów i organizacji społecznych. Ostrzegała np. polskie środowisko dyplomatyczne, wyrywając je z letargu, o aktach ignorancji i niewiedzy francuskich instytucji dotyczących udziału Polskich Sił Zbrojnych podczas Inwazji w Normandii, 6 czerwca 1944r.

W wierszu ,,Żal”, autorka napisała:

,,…By pamięć słowa znamienite
Wyryła w spiżu – hołd braterstwa.”*

*Fragment z tomiku poetyckiego p.t. ,,Zbiory”, Łódź 2009.           

Jako wielka polska patriotka była jednym z nielicznych ambasadorów prawdziwej polskiej drogi do wolności. Posiadała piękną duszę, którą jawiła się nie tylko na stronicach swej poezji, ale przede wszystkim okazywała ją w jakości swego życia.       

                                                                                     

W 2011r. obchodziła jubileusz pracy twórczej, a w 2013 - jubileusz wydania 150 numeru ,,TECZKI”.

Dr Jadwiga Hortensja Maria Dąbrowska zmarła w wieku 83 lat, w Hôpital Charles – Foix, 13 marca 2015r. w Paryżu. Uroczystości żałobne i Msza św. w Jej intencji odbyły się 23 marca w polskiej Parafii Rzymsko- Katolickiej pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (263 bis, rue Saint - Honore 75001 Paris).

Następnie ciało śp. Jadwigi przewieziono do Polski i złożono na cmentarzu w Puszczykowie. Tam, 26 marca, w Parafii Matki Bożej Wniebowziętej odbyła się kolejna msza żałobna za duszę zmarłej.

Jadwiaga przodka duszę śp. Jadwirmandiirawie udzia rodzin Zwłoki spoczywają w grobowcu rodzinnym Dąbrowskich, pośród przodków, m.in. obok ciała Stefana Dąbrowskiego.

               Jadwiga Dąbrowska

Powroty /fragment /                                                   

,,Więc może niedługo wrócę skąd przyszłam      

By wszystko odnaleźć,                                            

I na zawsze pozostać

W ziemi, z której wzrosłam…” 

 /2007/                       

Dr Jadwiga Dąbrowska pozostanie w pamięci jako osoba szczerze oddana polskiej racji stanu. Była człowiekiem skromnym, zawsze gotowym służyć pomocą każdemu znajdującemu się w potrzebie, zachowując przy tym subtelny dystans wobec dokonanego czynu, jak i naznaczenia jej losu… Non omnis moriar.

Dariusz Pacak                                                                              Wiedeń, Maj 2015

- Dąbrowska J., Zaułek pełen ptaków [Wiersze], Paryż: Wyd. Polski Ośrodek Wydawniczy, 1986.

- Ead., Zbiory [Wiersze],, Łódź: Wyd. Muzeum Książki Artystycznej, 2009.

- Dobosz B., Wspomnienie o śp. Jadwidze Dąbrowskiej, [In:] Głos Katolicki 13:16, Paryż 2015.

- Kaczorowska T., ,,Norwid w spódnicy” na skraju…, [In:] Dwunastu na Trzynastego.

  Emigranci stanu wojennego, Ciechanów: Wyd. Związek Literatów na Mazowszu, 2011.

- Kalinowska-Bouvy A., Z teczką pod pachą, [In:] Biuletyn A.P.A.J.T.E. VII:4, Paryż 1999.

- Ead., Teczka, [In:] Biuletyn A.P.A.J.T.E. IV-VI:8, Paryż 2001.

- Malinowski J., Działalność polityczno-społeczna prof. Stefana Dąbrowskiego(1877-1947), Poznań: Wyd. Zakład Archiwistyki Instytutu Historii UAM, 2012.

- Słomiak M., Zbiory logosu, [In:] AKANT Miesięcznik Literacki 11:37, Bydgoszcz 2011.

- Dąbrowska J., (23.03.2013). Przemówienie, [In:] Teczka-Paris (,,Teczka”) [Online] Pozyskano z

   http://teczka-paris.blogspot.co.at/2013/03/przemowienie.html

- Ead., (09.06.2014). Rozmowy, [In:] Teczka-Paris (,,Teczka”) [Online] Pozyskano z

   http://teczka-paris.blogspot.co.at/2014/06/jego-ekscelencja-pan-ambasador-r.html

- JH, BZS., (19.03.2015). Odeszła Jadwiga Dąbrowska, [In:] Nowy Dziennik. Polish Daily News [Online] Pozyskano z

  http://www.dziennik.com/wiadomosci/artykul/odeszla-jadwiga-dabrowska

- Komarewicz, J., (17.03. 2015). Zmarła Jadwiga Dąbrowska, dziennikarka i  opozycjonistka, [In:] Wiadomości 24.pl [Online] Pozyskano z http://www.wiadomosci24.pl/artykul/paryz_zmarla_jadwiga_dabrowska_dziennikarka_i_opozycjonistka_326611.html

- Id., (22. 03 2015). Puszczykowo.Pogrzeb Jadwigi Dąbrowskiej, poetki i dziennikarki, [In:] Wiadomości 24.pl [Online] Pozyskano z http://www.wiadomosci24.pl/artykul/puszczykowo_pogrzeb_jadwigi_dabrowskiej_poetki_i_dziennikarki_326875.html

- Pingard-Bykowska M., (15.05.2013) J.D., [In:] Materiały dla prasy A.P.A.J.T.E. Warszawskie Targi Książki 2013. 15-19 Maj, Paris: Wyd. Association Polonaise des Auteurs, Journalistes et Traducteurs en Europe, 2013. [Online] Pozyskano z

   http://en.calameo.com/read/0021736008f1684647659

- Red., (15.03.1015). Pożegnanie śp. Jadwigi Dąbrowskiej, [In:] Teczka-Paris (,,Teczka”) [Online] Pozyskano z

   http://teczka-paris.blogspot.co.at/2015/03/pozegnanie-sp-jadwigi-dabrowskiej.html

  

- Red., (20.02.2015). Pożegnanie Pani Jadwigi Dąbrowskiej, [In:] Teczka-Paris (,,Teczka”) [Online] Pozyskano z

   http://teczka-paris.blogspot.co.at/2015/03/pozegnanie-pani-jadwigi-dabrowskiej.html

- Red., J.D., [In:] Zawiązek Pisarzy Polskich na Obczyźnie [Online] Pozyskano z

   http://www.zppno.org/9-uncategorised/221-jadwiga-dabrowska